War graves
in Małopolska
1216090-007
9104
104
Cmentarz stanowi zespół sześciu urządzonych mogił, który nie posiada wspólnego ogrodzenia. Głównym elementem cmentarza jest pomnik w formie betonowego słupa, zwieńczonego metalowym zniczem, ustawionego na stopniowanym podeście. Na dwóch ścianach pomnika umieszczony jest emblemat, przedstawiający miecz z ostrzem skierowanym w dół. Poniżej emblematu umieszczony jest napis: „CHWAŁA/ OFIAROM/ TERRORU/ HITLEROWSKIEGO”. Na jednej ze ścian pomnika znajduje się metalowa tablica z napisem: „W OKRESIE WIELKIEJ WOJNY/ W LATACH 1939-1945 ZAMOR-/ DOWALI SIEPACZE HITLEROW-/ SCY NA TYM MIEJSCU OKOŁO 10.000 OBYWATELI./ CZCZĄC OGROM MĘKI I PRZE-/ LANEJ NIEWINNIE KRWI POMOR-/ DOWANYCH, POLSKA LUDOWA/ WZNIOSŁA TEN POMNIK DLA UNAOCZNIENIA PRZYSZŁYM/ POKOLENIOM, ZBRODNI, POPEŁNIONYCH PRZEZ REŻIM HITLE-/ ROWSKI NA ZIEMIACH POLSKICH.” Za pomnikiem na betonowych cokołach umieszczone są metalowe znicze. Na jednym z cokołów umieszczona jest tablica informująca w językach polskim, hebrajskim i angielskim o budowie ścieżki na cmentarzu z fundacji rodziny Koszyckich z Toronto. Od pomnika do poszczególnych mogił prowadzą ścieżki, wyłożone płytami chodnikowymi.
 
Mogiła pierwsza ogrodzona jest niskimi, betonowymi słupkami, połączonymi parami metalowych rur, pomalowanych na niebiesko. Na mogile znajduje się betonowy nagrobek z wmurowaną tablicą memoratywną z napisem: „CZEŚĆ PAMIĘCI MĘCZENNIKÓW/ TU SPOCZYWA TYSIĄCE ŻYDÓW ZAMORDOWANYCH/ BESTJALSKO PRZEZ ZBIRÓW NIEMIECKICH/ 11 CZERWCA 1942 R./ LIPIEC 1948 R. OKRĘGOWY KOMITET/ ŻYDOWSKI TARNÓW”.
 
Mogiła druga założona jest na planie wydłużonego prostokąta i ogrodzona niskimi, betonowymi słupami, połączonymi parami żelaznych rur, pomalowanych na biało. W linii ogrodzenia mogiły znajduje się trójdzielny, betonowy pomnik z tablicą memoratywną z napisem: „MIEJSCE UŚWIĘCONE KRWIĄ/ ROZSTRZELANYCH W LATACH 1939-1945 POLAKÓW/ MIĘDZY INNYMI SYNÓW ZIEMI TARNOWSKIEJ/ I TUCHOWSKIEJ [...] CZĘŚĆ ICH PAMIĘCI” oraz nazwiskami 36 osób. Przed pomnikiem umieszczony jest krzyż, wykonany z metalowych rur, z pasyjką i promienistą glorią.
 
Mogiła trzecia ogrodzona jest betonowymi słupami na podmurówce, połączonymi parami żelaznych rur, pomalowanych na biało. W linii ogrodzenia mogiły znajduje się trójdzielny pomnik z odwzorowaniem godła Państwa, herbu Powiatu Dąbrowskiego, krzyżem łacińskim oraz napisem: „MIEJSCE UŚWIĘCONE KRWIĄ ROZSTRZELANYCH W GRUDNIU 1939 ROKU,/ WŚRÓD KTÓRYCH SPOCZYWAJĄ SYNOWIE ZIEMI POWIŚLA DĄBROWSKIEGO [...] CZEŚĆ ICH PAMIĘCI/ MAJ 2012 ROKU”. Na tablicy wymienione są nazwiska 42 osób oraz nazwy miejscowości, z których pochodzili. Przed pomnikiem umieszczony jest pomalowany na niebiesko, krzyż z metalowych rur z pasyjką i promienista glorią.
 
Mogiła czwarta założona jest na planie nieregularnego wieloboku, zbliżonego kształtem do litery L i ogrodzona płotem z metalowych listew pomalowanych na niebiesko, z motywami gwiazdy Dawida. Na mogile znajduje się betonowy nagrobek z prostokątną, kamienną tablicą memoratywną z napisami w języku hebrajskim i polskim: „CZEŚĆ PAMIĘCI NASZYM NAJDROŻSZYM/ TU SPOCZYWA 800 ROZBITYCH GŁÓWEK DZIECI/ ŻYDOWSKICH ZAMORDOWANYCH BESTJALSKO/ 11 CZERWCA 1942 R. PRZEZ ZBIRÓW NIEMIECKICH/ LIPIEC 1948 OKRĘGOWY KOMITET ŻYDOWSKI/ TARNÓW”.
 
Mogiła piąta założona jest na planie prostokąta i ogrodzona niskimi, betonowymi słupkami na podmurówce, połączonymi parami, pomalowanych na biało metalowych rur. W linii ogrodzenia znajduje się trójdzielny pomnik z tablicą memoratywną z napisem: „MIEJSCE UŚWIĘCONE KRWIĄ ROZSTRZELANYCH W DNIU 28.VI./1944 POLAKÓW A MIĘDZY INNYMI/ SYNÓW ZIEMI SĄDECKIEJ [...] CZEŚĆ ICH PAMIĘCI/” oraz nazwiskami 12 osób. Nad napisem znajduje się mały krzyżyk z wpisanymi weń słowami „ZA POLSKĘ WOLNOŚĆ I LUD” oraz emblematem przedstawiającym orła.
 
Mogiła szósta założona jest na planie nieregularnego wieloboku i ogrodzona płotkiem z pomalowanych na niebiesko prętów. Wejście na teren mogiły jest zamykane jednoskrzydłową furtką z motywem gwiazdy Dawida. Na mogile umieszczony jest betonowy nagrobek z tablicą z napisami w języku hebrajskim i polskim: „CZEŚĆ PAMIĘCI MĘCZENNIKOM/ TU LEŻĄ TYSIĄCE ŻYDÓW ZAMORDOWANYCH/ BESTJALSKO PRZEZ ZBIRÓW NIEMIECKICH/ 11 CZERWCA 1942 R. OKRĘGOWY KOMITET/ ŻYDOWSKI TARNÓW/ LIPIEC 1948”.
 
Las Buczyna w Zbylitowskiej Górze był miejscem masowych egzekucji przeprowadzanych przez okupanta niemieckiego do 1939 r. W czerwcu 1942 r. wymordowano tu ok. 7000 osób narodowości żydowskiej, głównie kobiet starców i dzieci, wysiedlonych z getta tarnowskiego i brzeskiego. W lesie Buczyna dokonywano też masowych egzekucji więźniów i zakładników z więzienia tarnowskiego, nowosądeckiego i innych. Liczbę ofiar narodowości polskiej szacuje się na ok. 2000 osób. Pierwsze upamiętnienia na mogiłach ofiar narodowości żydowskiej pochodzą z 1948 r. W późniejszym okresie powstał pomnik główny i urządzenie pozostałych mogił. W 1998 r. zostało utwardzone płytami chodnikowymi dojście do mogił. W maju 2012 r. na mogile trzeciej została umieszczona granitowa tablica, ufundowana przez samorząd Powiatu Dąbrowskiego. Łącznie znanych jest 109 nazwisk osób zamordowanych w lesie Buczyna.
  • S. Czerpak, T. Wroński, Upamiętnione miejsca walk i męczeństwa w Krakowie i województwie krakowskim, Kraków 1972, s. 274-275.
  • Dni Pamięci Żydów Galicyjskich, „Nowiny Tarnowskiej Gminy”, 2004, nr 3 (84), s. 11.
  • Pomniki pamięci narodowej z dni walk i męczeństwa na terenie województwa tarnowskiego, Tarnów 1984, s. 110-111.
  • A. Pietrzykowa, Region tarnowski w okresie okupacji hitlerowskiej. Polityka okupanta i ruch oporu, Warszawa-Kraków 1984, s. 188-189.
  • Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 3. Lata drugiej wojny światowej i okupacji hitlerowskiej oraz Polski Ludowej, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1987, s. 43 i 53.
  • Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945, red. Cz. Czubryt-Borkowski i in., Warszawa 1988, s. 745.
  • Pomniki i miejsca pamięci narodowej. Przewodnik, cz. 1., Tarnów 2006, s. 58.
  • M. Sąsiadowicz, E. Stańczyk, B. Sawczyk, Tarnowskie Kalendarium od VIII wieku do 2004 roku, Tarnów 2004, s. 38.
  • Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945: województwo tarnowsie, Warszawa 1984, s. 243-244.
  • Zagłada tarnowskich Żydów, opr. A. Pietrzykowa, S. Potępa, Tarnów 1990, s. 43-46.
Surname Forename Rank Military formation  
BIAŁEK FRANCISZEK
BIAŁEK STANISŁAW
BONIN CZESŁAW
CURYŁO JÓZEF
KOWAL PAWEŁ
WIECZOREK TOMASZ
HAWRAT [HAWROT] LESZEK
JASIŃSKI MIECZYSŁAW
KAMIŃSKI STANISŁAW
KŁOSOWSKI STANISŁAW
LIS PIOTR
MIŁEK WŁODZIMIERZ
MYTKO [NYTKO] EUGENIUSZ
KRÓL JAN
OTYMOWSKI [OTMIANOWSKI] ANDRZEJ
POTOCKI [PATTOCY] KAROL
POTOCKI [PATTOCY] JAN
PROCHAZKA [PROCHASKA] KAZIMIERZ
TOKARZ JAKUB
GIMPEL
GNESNER JAKUB
KLEINER MOZES
KLEINER RYFKA
MÜNZT CHANE
MÜNTZ ROJZA
PARYS
PARYS
PARYS
PARYS
SALOMON
SCHIMMEL DEBORA
BUCHANIEC STANISŁAW
PASEK KAZIMIERZ
ŁAKOMA KAROL
KOTWIEJA AUGUST
SZARAN JÓZEF
BEDNARCZYK EDWARD
KASPRZYK KAZIMIERZ
GAŁUSZKA STANISŁAW
ROMAŃSKI STANISŁAW
KACZOR ALOJZY
KACZOR BRONISŁAW
KURNIK PIOTR
DZIĄĆKO STANISŁAW
JAWORSKI ZBIGNIEW
WŁODARCZYK ALBIN
BURZAWA JÓZEF
MIŁKOWSKI JAN
WOJDYŁO KAROL WŁADYSŁAW
LUCJAN KAPAŁKA CZESŁAW
NIESIOŁOWSKI [NIESIAŁOWSKI] BOGUSŁAW
MIŚ STANISŁAW MARIAN
LEGUTKO [ŁEGUTKO[ BRONISŁAW
SURMA JAN
GAŁUSZKA WŁADYSŁAW
WITEK JAN
GWIŹDŻ MICHAŁ
DOJKA JAN
WANTUCH KAZIMIERZ
CHMURA TADEUSZ
DUSZYŃSKI MICHAŁ
WARIAS STANISŁAW
BERBEKA STANISŁAW
MAGIERA TADEUSZ
SIWEK JAN
GONDEK [GĄDEK] JÓZEF
SŁOWIAK STANISŁAW
KOZACZKA MACIEJ
CHMURA STANISŁAW
MACHAJ TADEUSZ
KURPASKA KAROL
ŁATA STANISŁAW
GIL STANISŁAW
GIL ZYGMUNT
JURCZYK MIECZYSŁAW
KACZÓWKA FRANCISZEK
KOCHANEK STANISŁAW
SKÓRA JAN
ZĄBEK MICHAŁ
OWCA TADEUSZ
BABIARZ CZESŁAW
LIGUZ JAN
KLESZCZYŃSKA ZOFIA
BROTOJ WOJCIECH
WASYL JOZEF
KIPIEL JAN
AUGUSTYN STANISŁAW
KLEKOT LUDWIK
WÓJCIK MIECZYSŁAW
PLASZEK TADEUSZ
SOWA JÓZEF
ŁOŚ JÓZEF
MIKOS ANTONI
ŻUREK FRANCISZEK
KOWAL MARCIN
BZDUŁA WŁADYSŁAW
DUDEK TADEUSZ
KRAJEWSKI STEFAN
JANECZEK JÓZEF
LIZAK WŁADYSŁAW
ŁOS ANTONI
MASTALERZ ZYGMUNT
DREWNIANY STANISŁAW
DREWNIANY FRANCISZEK
Forename Surname Rank Military formation Number
7000
2000