KL Plaszow obejmował rozległy teren sięgający od ul. Wielickiej po ul. Kamieńskiego. Obszar między ulicami Heltmana i Jerozolimską a ul. Wielicką został zajęty przez współczesną zabudowę. Mieściły się tu głównie budynki administracyjne, gospodarcze oraz koszary załogi obozu.
Decyzja o budowie obozu pracy zapadła w październiku 1942 r. Pierwsze baraki powstały na przedłużeniu ul. Jerozolimskiej. Od grudnia 1942 r. koszarowano w obozie pierwsze grupy przymusowych robotników. W trakcie budowy zniszczone zostały cmentarz żydowskie: nowy cmentarz gminy krakowskiej przy ul. Abrahama 3 i stary cmentarz gminy podgórskiej przy ul. Jerozolimskiej, na którym w okresie I wojny światowej pochowano 19 żołnierzy armii austro-węgierskiej wyznania mojżeszowego.
W dniach 13-14 marca 1943 r. przeprowadzona została likwidacja getta w Krakowie. W jej wyniku zamordowanych zostało do 2000 osób. Zwłoki pomordowanych zakopano w masowym grobie na terenie obozu na starym cmentarzu. Ok. 8000 Żydów z tzw. getta A zostało wysiedlonych do obozu w Płaszowie. Do stycznia 1944 r. funkcjonował on jako obóz pracy przymusowej (Zwangsarbeitslager Plaszow des SS- und Polizeiführers im Distrikt Krakau – ZAL Plaszow), a później do końca istnienia jako obóz koncentracyjny (Konzentrationlager Plaszow bei Krakau). W obozie w Płaszowie znaleźli się Żydzi z likwidowanych gett z Bochni, Tarnowa, Przemyśla, Działoszyc, Skały, Wieliczki, Wolbromia, a także z mniejszych likwidowanych lub ewakuowanych obozów pracy (Kłaj, Rabka, Czarny Dunajec, Nowy Targ, Zakopane, Szebnie, Mielec, Iwonicz, Pustków, Rzeszów, Stalowa Wola, Drohobycz, Borysław, Budzyń, Majdanek). Od wiosny 1944 KL Płaszów spełniał rolę obozu przejściowego, przez który przechodziły transporty Żydów z Węgier i z obozów położonych na wschodzie.
W lipcu 1943 r. utworzony został tzw. obóz pracy wychowawczej dla Polaków. Kierowano tu początkowo za drobne za wykroczenia administracyjne i pospolite przestępstwa, później także za przynależność do ruchu oporu. Trafiali tu mieszkańcy min. pacyfikowanych wsi. W polskiej części obozu więziono również przez pewien czas kilkadziesiąt rodzin romskich.
Najwyższy stan obóz w Płaszowie osiągnął w czerwcu 1944 r., kiedy przebywało w nim ok. 24 tysięcy ludzi, łącznie z obozem przejściowym i podobozami.
Więźniowie pracowali w warsztatach i zakładach położonych na terenie obozu i poza nim. Do najcięższych należały prace wykonywane na wolnym powietrzu, roboty budowlane, wydobycie i rozbijanie kamienia.
Teren KL Plaszow był miejscem licznych masowych egzekucji. W dniu 10 września 1939 r. pod murem nowego cmentarza żydowskiego Niemcy rozstrzelali 13 miejscowych Polaków.
Pierwszym miejscem masowych egzekucji po założeniu obozu były dwa wielkie doły przy starym cmentarzu. Tu przywożono zwłoki pomordowanych w czasie likwidacji getta. W tym miejscu mordowano osoby uznane za niezdolne do pracy w obozie.
W lecie 1943 r. egzekucje przeniesiono na tzw „Górkę”, poaustriacki szaniec artyleryjski (FS-21). Zwłoki pomordowanych przysypywano cienką warstwą kamieni. Kiedy rowy szańca zostały wypełnione ciałami, teren wyrównano i postawiono tu baraki obozu przejściowego.
W lutym 1944 r. egzekucje przeniesiono na drugi szaniec (FS-22) tzw. „Dołek”. Po rozstrzelaniu ciała pomordowanych palono.
Do połowy 1944 r. do Płaszowa stale przywożono więzienia przy ul. Montelupich polskich więźniów skazanych na śmierć. Do spalenia w obozie przywożono też zwłoki ofiar innych egzekucji publicznych w mieście.
W lecie 1944 r. w celu zatarcia śladów masowych zbrodni zarządzona została ekshumacja i palenie zwłok. Oddział więźniów pod kierownictwem niemieckiego kapo wykopywał zwłoki na starym cmentarzu i Górce. Nocami układano stosy z drewna i palono wydobyte ciała. Popioły rozsypano w miejscach mogił i dołach na terenie obozu.
Według szacunkowych na terenie obozu spoczywają szczątki 8-10 tysięcy pomordowanych, w tym ok. połowa zamordowanych w samym obozie.
W związku z sytuacją na froncie od sierpnia 1944 r. rozpoczęła się stopniowa likwidacja obozu. Więźniów odsyłano do obozów koncentracyjnych na terenie Rzeszy. 14 stycznia 1945 r. Niemcy opuścili obóz, prowadząc ostatnią kilkusetosobową grupę więźniów w kierunku Oświęcimia.
Opustoszały teren obozu zajęła Armia Czerwona. Sowiecki oddział stacjonował tu jeszcze przez kilka miesięcy po zakończeniu działań wojennych.
W sierpniu 1945 r. wszczęto śledztwo w sprawie komendanta i załogi obozu KL Plaszow. W sierpniu i wrześniu 1946 r. w Krakowie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym odbył się proces komendanta obozu Amona Götha. Został on skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano w więzieniu przy ul. Montelupich.
Z obiektów po dawnym obozie do dnia dzisiejszego zachowały się:
• tzw. Szary Dom, gdzie do 1939 r. mieściła się siedziba żydowskiego bractwa pogrzebowego, a w okresie funkcjonowania obozu, obozowy karcer,
• willa, w której mieszkał komendant obozu,
• ruiny domu przedpogrzebowego,
• pozostałości starego cmentarza żydowskiego,
• szańce artyleryjskie (miejsca straceń).
Głównym upamiętnieniem ofiar obozu jest ustawiony na skraju szańca FS-22 (Dołka) monumentalny pomnik z wapienia pińczowskiego przedstawiający pięć postaci z głowami ze schylonymi pod ciężarem kamiennego bloku głowami i wyrwą na wysokości serca. Na tylnej ścianie pomnika znajduje się inskrypcja:
„W HOŁDZIE/ MĘCZENNIKOM/ PO-/ MORDOWANYM/ PRZEZ HITLEROWSKICH/ LUDOBÓJCÓW/ W LATACH/ 1943–1945”
Po północnej stronie szańca na niewielkim tarasie wyłożonym kostką betonową i otoczonym ogrodzeniem z metalowych rur znajduje się pomnik w formie nieregularnego głazu z dwiema tablicami, jedną z napisem w języku polskim, drugą – w języku hebrajskim.
Na tablicy wyryta jest menora i inskrypcja:
„TU NA TYM MIEJSCU/ SKATOWANO/ WYMORDOWANO/ I SPOPIELONO/ W LATACH 1943–1945/ KILKADZIESIĄT TYSIĘCY ŻYDÓW/ SPĘDZONYCH Z POLSKI I WĘGIER/ NIE ZNAMY NAZWISK POMORDOWANYCH/ ZASTĄPIMY JE JEDNYM SŁOWEM:/ ŻYDZI/ TU NA TYM MIEJSCU/ DOKONANO JEDNEJ Z NAJSTRASZLIWSZYCH ZBRODNI/ MOWA LUDZKA NIE ZNA SŁÓW/ NA OKREŚLENIE OHYDY TEJ ZBRODNI/ JEJ NIESAMOWITEGO BESTIALSTWA/ BEZWZGLĘDNOŚCI i OKRUCIEŃSTWA./ ZASTĄPIMY JE JEDNYM SŁOWEM:/ HITLERYZM/ PAMIĘCI POMORDOWANYCH/ KTÓRYCH OSTATNIM KRZYKIEM ROZPACZY/ JEST CISZA TEGO PŁASZOWSKIEGO CMENTARZA/ SKŁADAJĄ HOŁD/ OCALENI Z FASZYSTOWSKIEGO POGROMU/ ŻYDZI/ GWŻ/ KRAKÓW”.
Pomnik poprzedzony jest schodami ujętymi w poręcze z metalowych rur.
Po północnej stronie szańca znajduje się niewielki upamiętniający Żydówki z Węgier betonowy postument z tablicą z wyrytą Gwiazdą Dawida i napisem:
„Pamięci tysięcy węgierskich Żydówek,/ ofiar hitlerowskich Niemiec,/ które nieświadome swego dalszego losu,/ doznały niewyobrażalnych cierpień,/ czasowo więzione w KL Plaszow/ w oczekiwaniu na transport do komór gazowych/ W KL Auschwitz-Birkenau, gdzie drogą ku wolności,/ były kominy pieców krematoryjnych./ W 56 rocznicę tragedii/ W HOŁDZIE/ Gmina Wyznaniowa Żydowska/ Polscy b. więźniowie KL Plaszow/ Konsulat Generalny Republiki Węgierskiej/ Społeczeństwo Krakowa/ Kraków, Anno Domini lipiec 2000/ A plaszówi táboron át halálba hurcolt/ magyar zsidó mártirok emlénékj/ Krakkoi Magyar Fokonzulatus”.
Na zachód od szańca FS-22 przy alejce znajduje się pomnik upamiętniający policjantów-żołnierzy Armii Krajowej pomnik w formie w bloku marmuru z wyrytym godłem, krzyżem, symbolem Polski Walczącej oraz napisem:
„W HOŁDZIE/ OKOŁO 40 POLICJANTOM POLSKIM/ II RZECZYPOSPOLITEJ/ ŻOŁNIERZOM ZWZ-AK/ KTÓRZY SŁUŻYLI NARODOWI/ I ODDALI ŻYCIE ZA POLSKĘ/ ROZSTRZELANI PRZEZ NIEMCÓW/ W 1943 i 1944 ROKU/ NA TERENIE OBOZU KONCENTRACYJNEGO/ PŁASZÓW W KRAKOWIE/ GDZIE SPOCZYWAJĄ/ mjr FRANCISZEK ERHARDT/ mjr LUDWIK DROŻAŃSKI/ kpt. SZOPA/ pst. JAN KITA/ pst. WOJCIECH FICEK/ pst. PRASZAŁOWICZ/ pst. BRESZCZ/ pst. TEODOR HŁADKI/ pst. WOJCIECH SIUTA/ pst. MIKOŁAJ CHILKIEWICZ/ i Inni NN/ RODZINA POLICYNA 1939 r./ 13 LISTOPADA 2012 KRAKÓW/ oraz pst. BERNARD ZAREMBA/ pst. KONSTANTY DZIEL/ przd JAKUB KARST/ pst. JAN DUDEK/ przd. WŁADYSŁAW ORŁOWICZ”.
Przy pomniku znajduje się umieszczona na słupku tabliczka z przetłumaczoną treścią napisu na pomniku na język angielski.
Miejsce egzekucji na Górce upamiętnione jest wysokim krzyżem z drewnianych belek, z pasyjką, glorią z drutu kolczastego, kapliczką z figurką Matki Bożej. U podstawy krzyża znajduje się betonowy postument z wmurowaną tablicą z czarnego kamienia, na której wyryty jest krzyż łaciński i napis:
„KRZYŻ TEN POSTAWIONO/ NA PAMIĄTKĘ/ ZGŁADZENIA SETEK/ POLAKÓW NA TEJ GÓRZE/ PRZEZ NIEMIECKIEGO OKUPANTA/ WIECZNE ODPOCZYWANIE/ RACZ DUSZOM/ MĘCZENNIKÓW DAĆ PANIE/ A ŚWIATŁOŚĆ WIEKUISTA/ NIECHAJ IM ŚWIECI.”
Krzyż ogrodzony jest metalowymi słupkami z trzech stron połączonymi żelaznym łańcuchem. Przed postumentem znajduje się niewielkie prostokątne, wypełnione ziemią obramowanie.
Na południe od Szarego Domu znajduje na wyłożonym kostką brukową tarasie ogrodzonym z trzech stron metalowymi słupkami połączonymi żelaznym łańcuchem znajduje się pomnik w formie betonowego bloku z tablicą z ciemnego kamienia z napisem:
„10 IX 1939 R. OKUPANT/ HITLEROWSKI DOKONAŁ/ PIERWSZEJ W KRAKOWIE/ ZBIOROWEJ EGZEKUCJI/ POLAKÓW/ ŚMIERĆ WÓWCZAS PONIEŚLI/ J. BEREZICKI A. BILSKi/ K. GÓRSKI/ W. DROŻDŻ S. MASNY/ F. NAWROT/ J. OWSIANY A. PIETRZYK W. PIETRYKA/ CZ. RÓWNOWARCZYK J. ZIEMBIŃSKI/ ORAZ DWAJ NN MĘŻCZYŹNI/ 1-IX-1984 R./ CZEŚĆ ICH PAMIĘCI”.
Na terenie KL Plaszow znajdują się również tablice informacyjne z archiwalnymi fotografiami, opisami miejsc, relacjami więźniów i zdjęciem satelitarnym. Od 2021 r. funkcjonuje Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow w Krakowie.
