Groby Wojenne
Na terenie małopolski
1261050-002
3500
0
Cmentarz wojenny nr 388 Kraków-Rakowice składa się z dwóch niepołączonych ze sobą zespołów kwater. Jeden z nich obejmuje pasy i kwatery wzdłuż muru ogrodzeniowego od strony ul. 29 listopada oraz dawnej granicy cmentarza od strony północnej: pasy 70, 71, 72, 73, 34, 35, rzędy zachodnie kwater XXVII i XXVIIIc, wschodnią część kwatery XXVII.

Zespół kwater nie posiada trwałego ogrodzenia. Jedynie rzędy zachodnie kwater XXVII i XXVIIIc oraz wschodnia część kwatery XXVII oddzielone są od cywilnych pochówków cisowym żywopłotem. Pasy zbiorowych mogił ujęte są w kamienne lub betonowe obramowania.

Kwatera nie posiada historycznego akcentu centralnego. Miejsce przeznaczone pod pomnik znajdowało się między pasami 33a i 33b. Głównym akcentem architektonicznym kwatery jest usytuowany w pasie 73 (dawniej 35a) pomnik upamiętniający pochowanych na Cmentarzu Rakowickim ukraińskich jeńców i internowanych z obozu w Krakowie-Dąbiu. Ma on formę ziemnego kurhanu zwieńczonego obeliskiem z motywem stylizowanego krzyża i herbem Ukrainy na każdej ze ścian. Na dwóch ścianach obelisku wyryte są napisy: „1919-1920/ Dąbie” – na południowej, „1919-1920/ ДОМБЕ”. Na południowym zboczu kopca umieszczone są kamienne tablice z wyrytym krzyżem słowiańskim oraz inskrypcją w języku ukraińskim i polskim:

„PAMIĘCI/ SPOCZYWAJĄCYCH TU/ UKRAIŃCÓW – / ŻOŁNIERZY, OFICERÓW/ I OSÓB CYWILNYCH/ ZMARŁYCH W LATACH/ 1919–1921/ W OBOZIE NR 1/ DLA JEŃCÓW I INTERNOWANYCH/ W KRAKOWIE-DĄBIU/ UMARLI ABY ZMARTWYCHWSTAŁA/ WOLNA UKRAINA/ KRAKOWIANIE 1999 R.”

Na ceglanym murze przy pasie 70 zamontowana jest tablica z wyrytym równoramiennym krzyżem oraz napisem: „MOGIŁY ŻOŁNIERZY POLSKICH/ OFIARNIE ZŁOŻYLI ŻYCIE W OBRONIE OJCZYZNY/ W LATACH 1919–1920”.
W pasie 70 oraz w zachodnich rzędach kwater XXVII i XXVIIIc na grobach znajdują się nagrobki w formie osadzonych w betonowych cokołach:

– żeliwnych krzyży z okrągłą tarczą na skrzyżowaniu ramion i umieszczoną w niej owalną emaliowaną tabliczką,
– krzyży z płaskownika o zakończeniach ramion w kształcie trapezu.

W rzędzie zachodnim kwatery XXVII usytuowany ziemny grób Zygmunta Flaszewskiego w obramowaniu z pomnikiem u wezgłowia w formie wysokiego postumentu zwieńczonego krzyżem. W niszy ściany postumentu umieszczona jest tablica z ciemnego kamienia, a u podstawy krzyża – medalion ze zdjęciem zmarłego. Nagrobek został poddany renowacji w 2007 r.

W rzędzie zachodnim kwatery XXVII znajduje się obramowana ziemna mogiła Antoniego Krzyściaka, z pomnikiem u wezgłowia w formie kamiennego obelisku z wyprofilowanym motywem palmy i krzyża łacińskiego oraz inskrypcją. Nagrobek został odrestaurowany w 2009 r.

W rzędzie zachodnim kwatery XXVIIIc usytuowany jest ziemny grób Karola Jurkiewicza z obramowaniem i zwieńczonym krzyżem łacińskim kamiennym kopcem z tablicą inskrypcyjną. Nagrobek został poddany renowacji w 2009 r.

Przy murze dawnej Rogatki na mogile Władysława Grzybowskiego znajduje się lastrykowy nagrobek z zakończoną trójkątnie stelą, na której umieszczona jest czarna tablica memoratywna.

Na pasach mogił masowych usytuowane są konstrukcje betonowe w formie płyt w kształcie wysokiego trapezu ustawionych na betonowej podstawie. W pasie 35 znajduje się kamienny słupek z osadzoną w nim w metalową plakietą przedstawiającą jedną klęczącą i dwie stojące postacie. Pierwotnie stanowiła ona część metalowego, bogato zdobionego ażurowego krzyża.

W pasach 71 i 72 znajdują się dwa betonowe ścięte pulpitowo postumentu z tablicami z szarego granitu z napisem: KWATERA WOJENNA/ MIEJSCE SPOCZYNKU/ ŻOŁNIERZY I WETERANÓW WOJSKA POLSKIEGO/ ORAZ ŻOŁNIERZY, JEŃCÓW INTERNOWANYCH WIELU NARODOWOŚCI/ W TYM/ POLAKÓW/ UKRAIŃCÓW/ ROSJAN/ CZECHÓW, WĘGRÓW/ ŻYDÓW, AUSTRIAKÓW I NIEMCÓW,/ KTÓRZY ZMARLI Z RAN I TRUDÓW WOJENNYCH/ ORAZ NA SKUTEK CHORÓB I EPIDEMII W LATACH 1919-1920/ MAŁOPOLSKI URZĄD WOJEWÓDZKI INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ".

W pasie 73 usytuowany jest nagrobek zmarłego w 1918 r. żołnierza Antoniego Dąbrowskiego.

W pasach 71 i 72 znajdują się dwa ścięte pulpitowo postumenty z szarego granitu z napisem:

„KWATERA WOJENNA/ MIEJSCE SPOCZYNKU/ ŻOŁNIERZY I WETERANÓW WOJSKA POLSKIEGO/ ORAZ ŻOŁNIERZY, JEŃCÓW INTERNOWANYCH WIELU NARODOWOŚCI/ W TYM/ POLAKÓW/ UKRAIŃCÓW/ ROSJAN/ CZECHÓW, WĘGRÓW/ ŻYDÓW, AUSTRIAKÓW I NIEMCÓW,/ KTÓRZY ZMARLI Z RAN I TRUDÓW WOJENNYCH/ ORAZ NA SKUTEK CHORÓB I EPIDEMII W LATACH 1919-1920/ MAŁOPOLSKI URZĄD WOJEWÓDZKI INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ".

W kwaterze XXVII, pasach 34 i 35 na lastrykowych słupach umieszczone są marmurowe tablice informujące o cmentarzu wojennym nr 388 w języku polskim, niemieckim, rosyjskim i angielskim.

W wydzielonej cisowym żywopłotem wschodniej części kwatery XXVII na tle nieoznaczonych ziemnych kopców uwagę zwracają: betonowy nagrobek legionisty Tadeusza Rysakowskiego z ściętą pulpitowo stelą oraz zwieńczony krzyżem kamienny pomnik na ujętej w obramowanie mogile żołnierza armii austro-węgierskiej Mieczysława Szufy. Oba nagrobki zostały odnowione w 2019 r.

Wskutek szybkiego wyczerpywania się dostępnych miejsc grzebalnych w kwaterze XXIII i ciągu kwater wzdłuż południowo-zachodniego ogrodzenia cmentarza od strony ul. Żelaznej od 1916 władze wojskowe zmarłych wojskowych zaczęto chować w pasach i kwaterach w rejonie budynku Rogatki Warszawskiej. Do końca I wojny światowej wykorzystywane były pasy 33a, 33b, 34, 35, 35a (obecnie pas 73 z pomnikiem ukraińskim), wschodnia część kwatery XXVII. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pod pochówki wojskowych wykorzystywano głównie pas 34 i część wschodnią kwatery XXVII, część kwatery XXVI. Od 1919 r. wojskowych zaczęto grzebać zaczęto w zachodnich części kwater XXVII i XXVIII (obecnie zachodnie rzędy kwatery XXVII i XXVIIIc, pasy 70, 71 i 72). Od II połowy września 1920 r. pochówki datują się pierwsze pochówki na założonym wówczas cmentarzu wojskowym, który obecnie stanowi część Cmentarza Rakowickiego.

W latach 1916-1920 w tej części cmentarza łącznie z pasami oficerskimi 33a, 33b oraz częścią kwatery XXVI pochowano ok. 3600 osób, w tym żołnierzy armii austro-węgierskiej, jeńców z armii rosyjskiej, włoskiej, serbskiej, rumuńskiej, żołnierzy Wojska Polskiego, jeńców i internowanych ukraińskich, jeńców z Armii Czerwonej, internowanych żołnierzy z rosyjskiego korpusu gen. Nikołaja Bredowa, internowanych czeskich. W 1929 szczątki ok. 100 jeńców włoskich ekshumowano i przewieziono na cmentarz wojenny na warszawskich Bielanach.

W 1999 r. odsłonięty został pomnik upamiętniający zmarłych ukraińskich jeńców i internowanych z obozu w Krakowie-Dąbiu.
  • Archiwum Narodowe w Krakowie, Wojskowy Urząd Opieki nad Grobami Wojennymi Okręgu Korpusu V w Krakowie, sygn. GW 45.
  • R. Broch, H. Hauptmann, Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914 – 1915, przeł. H. Sznytka, Tarnów 1996, s. 413.
  • J. Drogomir, Polegli w Galicji Zachodniej 1914 - 1915 (1918). Wykazy poległych i zmarłych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej, T. 3, Tarnów 2005, s. 348-429.
  • O. Duda, Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej, Warszawa 1995, s. 393-394.
  • R. Frodyma, Galicyjskie cmentarze wojenne. Przewodnik, T. 3, Pruszków 1998, s. 164-165.
  • K. Grodziska, Zaduszne ścieżki. Przewodnik po Cmentarzu Rakowickim, Kraków 2003, s. 53-54.
  • M. Kozioł, Groby, kwatery i cmentarze wojenne z lat 1914–1920 na terenie Gminy Kraków, Kraków 2008, s. 28-48.
Imię Nazwisko Stopień Przynależność Ilość
Legiony Polskie, Wojsko Polskie, Armia rosyjska, Armia Czerwona, Armia austro-węgierska, Inne 3500